بهار بی خزان
مذهبی - اجتماعی - ادبیبهار بی خزان
مذهبی - اجتماعی - ادبیروز مباهله
مناسبت ها
مدینه اولین باری است که میهمانانی چنین غریبه را به خود می‌بیند. کاروانی متشکل از شصت میهمان
ناآشنا که لباس‌های بلند مشکی پوشیده‌اند، به گردنشان صلیب آویخته‌اند، کلاه‌های جواهرنشان بر سر گذاشته‌اند، زنجیرهای طلا به کمر بسته‌اند و انواع و اقسام طلا و جواهرات را بر لباس‌های خود نصب کرده‌اند.
وقتی این شصت نفر برای دیدار با پیامبر، وارد مسجد می‌شوند،
همه با حیرت و تعجب به آنها نگاه می‌کنند. اما پیامبر بی‌اعتنا
از کنار آنان می‌گذرد و از مسجد بیرون می‌رود هم هیأت میهمانان
و هم مسلمانان، از این رفتار پیامبر، غرق در تعجب و شگفتی
می‌شوند. مسلمانان تا کنون ندیده‌اند که پیامبر مهربانشان به
میهمانان بی‌توجهی کند به همین دلیل، وقتی سرپرست هیأت مسیحی
علت بی‌اعتنایی پیامبر را سؤال می‌کند، هیچ کدام از مسلمانان
پاسخی برای گفتن پیدا نمی‌کنند.
تنها راهی که به نظر می‌رسد، این است که علت این رفتار پیامبر
را از حضرت علی بپرسند، چرا که او نزدیک‌ترین فرد به پیامبر و
آگاه‌ترین، نسبت به دین و سیره و سنت اوست. مشکل، مثل همیشه به
دست علی حل می‌شود. پاسخ او این است که:
«پیامبر با تجملات و تشریفات، میانه‌ای ندارند؛ اگر می‌خواهید مورد توجه و استقبال پیامبر قرار بگیرید، باید این طلاجات و جواهرات و تجملات را فروبگذارید و با هیأتی ساده، به حضور ایشان برسید.»
این رفتار پیامبر، هیأت میهمان را به یاد پیامبرشان، حضرت
مسیحی می‌اندازد که خود با نهایت سادگی می‌زیست و پیروانش را
نیز به رعایت سادگی سفارش می‌کرد.
آنان از این که می‌بینند، در رفتار و کردار، این همه از
پیامبرشان فاصله گرفته‌اند، احساس شرمساری می‌کنند. میهمانان
مسیحی وقتی جواهرات و تجملات خود را کنار می‌گذارند و با هیأتی
ساده وارد مسجد می‌شوند، پیامبر از جای برمی‌خیزد و به گرمی از
آنان استقبال می‌کند. شصت دانشمند مسیحی، دور تا دور پیامبر
می‌نشینند و پیامبر به یکایک آنها خوشامد می‌گوید، در میان این
شصت نفر، که همه از پیران و بزرگان مسیحی نجران هستند،
«ابوحارثه» اسقف بزرگ نجران و «شرحبیل» نیز به چشم می‌خورند.
پیداست که سرپرستی هیأت را ابوحارثه اسقف بزرگ نجران، بر عهده
دارد. او نگاهی به شرحبیل و دیگر همراهان خود می‌اندازد و با
پیامبر شروع به سخن گفتن می‌کند: «چندی پیش نامه‌ای از شما به
دست ما رسید، آمدیم تا از نزدیک، حرف‌های شما را بشنویم».
پیامبر می‌فرماید:
«آنچه من از شما خواسته‌ام، پذیرش اسلام و پرستش خدای یگانه
است».
و برای معرفی اسلام، آیاتی از قرآن را برایشان می‌خواند.
اسقف اعظم پاسخ می‌دهد: «اگر منظور از پذیرش اسلام، ایمان به
خداست، ما قبلاً به خدا ایمان آورده‌ایم و به احکام او عمل
می‌کنیم.»
پیامبر می‌فرماید:
«پذیرش اسلام، علایمی دارد که با آنچه شما معتقدید و انجام
می‌دهید، سازگاری ندارد. شما برای خدا فرزند قائلید و مسیح را
خدا می‌دانید، در حالی که این اعتقاد، با پرستش خدای یگانه
متفاوت است.»
اسقف برای لحظاتی سکوت می‌کند و در ذهن دنبال پاسخی مناسب
می‌گردد. یکی دیگر از بزرگان مسیحی که اسقف را درمانده در جواب
می‌بیند، به یاری‌اش می‌آید و پاسخ می‌دهد:
«مسیح به این دلیل فرزند خداست که مادر او مریم، بدون این که
با کسی ازدواج کند، او را به دنیا آورد. این نشان می‌دهد که او
باید خدای جهان باشد.»
پیامبر لحظه‌ای سکوت می‌کند.
ناگهان فرشته وحی نازل می‌شود و پاسخ این کلام را از جانب
خداوند برای پیامبر می‌آورد. پیامبر بلافاصله پیام خداوند را
برای آنان بازگو می‌کند: «وضع حضرت عیسی در پیشگاه خداوند،
همانند حضرت آدم است که او را به قدرت خود از خاک آفرید...»1
و توضیح می‌دهد که «اگر نداشتن پدر دلالت بر خدایی کند، حضرت
آدم که نه پدر داشت و نه مادر، بیشتر شایسته مقام خدایی است.
در حالی که چنین نیست و هر دو بنده و مخلوق خداوند هستند.»
لحظات به کندی می‌گذرد، همه سرها را به زیر می‌اندازند و به
فکر فرو می‌روند. هیچ یک از شصت دانشمند مسیحی، پاسخی برای این
کلام پیدا نمی‌کنند. لحظات به کندی می‌گذرد؛ دانشمندان یکی یکی
سرهایشان را بلند می‌کنند و در انتظار شنیدن پاسخ به یکدیگر
نگاه می‌کنند، به اسقف اعظم، به شرحبیل؛ اما... سکوت محض.
عاقبت اسقف اعظم به حرف می‌آید:
«ما قانع نشدیم. تنها راهی که برای اثبات حقیقت باقی می‌ماند،
این است که با هم مباهله کنیم. یعنی ما و شما دست به دعا
برداریم و از خداوند بخواهیم که هر کس خلاف می‌گوید، به عذاب
خداوند گرفتار شود.»
پیامبر لحظه‌ای می‌ماند. تعجب می‌کند از اینکه اینان این
استدلال روشن را نمی‌پذیرند و مقاومت می‌کنند. مسیحیان چشم به
دهان پیامبر می‌دوزند تا پاسخ او را بشنوند.
در این حال، باز فرشته وحی فرود می‌آید و پیام خداوند را به
پیامبر می‌رساند. پیام این است:
«هر کس پس از روشن شدن حقیقت، با تو به انکار و مجادله برخیزد،
[به مباهله دعوتش کن] بگو بیایید، شما فرزندانتان را بیاورید و
ما هم فرزندانمان، شما زنانتان را بیاورید و ما هم زنانمان.
شما جان‌هایتان را بیاورید و ما هم جان‌هایمان، سپس با تضرع
به درگاه خدا رویم و لعنت او را بر دروغگویان طلب کنیم.»2
پیامبر پس از انتقال پیام خداوند به آنان، اعلام می‌کند که من
برای مباهله آماده‌ام. دانشمندان مسیحی به هم نگاه می‌کنند،
پیداست که برخی از این پیشنهاد اسقف رضایتمند نیستند، اما
انگار چاره‌ای نیست.
زمان مراسم مباهله، صبح روز بعد و مکان آن صحرای بیرون مدینه
تعیین می‌شود.
دانشمندان مسیحی موقتاً با پیامبر خداحافظی می‌کنند و به
اقامت‌گاه خود باز می‌گردند تا برای مراسم مباهله آماده شوند.
صبح است، شصت دانشمند مسیحی در بیرون مدینه ایستاده‌اند و چشم
به دروازه مدینه دوخته‌اند تا محمد با لشکری از یاران خود، از
شهر خارج شود و در مراسم مباهله حضور پیدا کند.
تعداد زیادی از مسلمانان نیز در کنار دروازه شهر و در اطراف
مسیحیان و در طول مسیر صف کشیده‌اند تا بینندة این مراسم
بی‌نظیر و بی‌سابقه باشند.
نفس‌ها در سینه حبس شده و همه چشم‌ها به دروازه مدینه خیره شده
است.
لحظات انتظار سپری می‌شود و پیامبر در حالی که حسین را در آغوش
دارد و دست حسن را در دست، از دروازه مدینه خارج می‌شود. پشت
سر او تنها یک مرد و زن دیده می‌شوند. این مرد علی است و این
زن فاطمه.
تعجب و حیرت، همراه با نگرانی و وحشت بر دل مسیحیان سایه
می‌افکند.
شرحبیل به اسقف می‌گوید: نگاه کن. او فقط دختر، داماد و دو نوة
خود را به همراه آورده است.
اسقف که صدایش از التهاب می‌لرزد، می‌گوید:
«همین نشان حقانیت است. به جای این که لشکری را برای مباهله
بیاورد، فقط عزیزان و نزدیکان خود را آورده است، پیداست به
حقانیت دعوت خود مطمئن است که عزیزترین کسانش را سپر بلا ساخته
است.»
شرحبیل می‌گوید: «دیروز محمد گفت که فرزندانمان و زنانمان و
جان‌هایمان. پیداست که علی را به عنوان جان خود همراه آورده
است.»
«آری، علی برای محمد از جان عزیزتر است. در کتاب‌های قدیمی ما،
نام او به عنوان وصی و جانشین او آمده است...»
در این حال، چندین نفر از مسیحیان خود را به اسقف می‌رسانند و
با نگرانی و اضطراب می‌گویند:
«ما به این مباهله تن نمی‌دهیم. چرا که عذاب خدا را برای خود
حتمی می‌شماریم.»
چند نفر دیگر ادامه می‌دهند: «مباهله مصلحت نیست. چه بسا عذاب،
همه مسیحیان را در بر بگیرد.»
کم‌کم تشویش و ولوله در میان تمام دانشمندان مسیحی می‌افتد و
همه تلاش می‌کنند که به نحوی اسقف را از انجام این مباهله
بازدارند.
اسقف به بالای سنگی می‌رود، به اشاره دست، همه را آرام می‌کند
و در حالی که چانه و موهای سپید ریشش از التهاب می‌لرزد،
می‌گوید:
«من معتقدم که مباهله صلاح نیست. این پنج چهره نورانی که من
می‌بینم، اگر دست به دعا بردارند، کوه‌ها را از زمین می‌کنند،
در صورت وقوع مباهله، نابودی ما حتمی است و چه بسا عذاب، همه
مسیحیان جهان را در بر بگیرد.»
اسقف از سنگ پایین می‌آید و با دست و پای لرزان و مرتعش، خود
را به پیامبر می‌رساند. بقیه نیز دنبال او روانه می‌شوند.
اسقف در مقابل پیامبر، با خضوع و تواضع، سرش را به زیر
می‌افکند و می‌گوید: «ما را از مباهله معاف کنید. هر شرطی که
داشته باشید، قبول می‌کنیم.»
پیامبر با بزرگواری و مهربانی، انصراف‌شان را از مباهله
می‌پذیرد و می‌پذیرد که به ازای پرداخت مالیات، از جان و مال
آنان و مردم نجران، در مقابل دشمنان، محافظت کند.
خبر این واقعه، به سرعت در میان مسیحیان نجران و دیگر مناطق
پخش می‌شود و مسیحیان حقیقت‌جو را به مدینة پیامبر سوق می‌دهد.
پی‌نوشت‌ها:
٭ برگرفته از مجلة بشارت، شماره
1.
1. «إنّ مثل عیسی عندالله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن
فیکون». آل عمران (3)، آیة 59.
2. «فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم، فقل تعالوا ندع
أبناءنا و أبناءکم و نساءنا و نساءکم و أنفسنا و أنفسکم ثم
نبتهل فنجعل لعنت‌الله علی الکاذبین». آل عمران (3)، آیه 6