قساوت قلب(2)

اخلاقی

امام على علیه السلام:

ما جَفَّتِ الدُّموعُ إلّا لِقَسوَةِ القُلُوب وَ ما قَسَتِ القُلُوبُ إلّا لِکَثرَةِ الذُّنوبِ.

چشمها خشک نمی شود مگر به خاطر قساوت قلب و دلها قساوت پیدا نمی کند مگر به سبب زیادی گناه

(وسائل الشیعه ج76 ص45)

درجات قساوت

قلب یکی از حساس;ترین اعضاء بدن انسان است؛ که قابلیتهای اعجاب انگیزی در آن نهفته شده است. از جمله ی آن قابلیت ها اینست که قلب، در برابر عواطف انسانی تغییر پذیر بوده و بنا به شرایط و موقعیتی که برای انسان پیش می آید، میتواند نرم یا سخت گردد؛ و حتی این نرمی و سختی هم، دارای درجات متفاوتی بوده؛ تا جایی که دل انسان از شدت قساوت می میرد. قرآن کریم، این درجات را با تمثیلی زیبا بیان کرده است:[7]

«ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ ... فَهِیَ کَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً...»

«سپس دلهاى شما سخت شد... همچون سنگ، یا سخت‏تر!...»

أ‌. «وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ»

«چرا که پاره‏اى از سنگها مى‏ شکافد، و از آن نهرها جارى مى‏شود»

ب‌. «وَ إنَّ مِنْها لَما یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ»

«و پاره‏اى از آنها شکاف برمى‏دارد، و آب از آن تراوش مى‏کند»

ج. «وَ إِنَّ مِنْها لَما یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ ...‏»[8]

«و پاره‏اى از خوف خدا به زیر مى‏افتد ...»

خداوند در این آیه با تمثیل زیبایی، به بیان شدّت و درجه ی قساوت مردم یهود، اشاره کرده و بیان میکند که قلب در شدت قساوت به درجه ای میرسد که حتی از سخت ترین سنگها هم، سخت تر میشود. نه اینکه چشمه ی عواطف و علم از آن نمی جوشد، و قطرات محبت از آن تراوش نمى‏کند؛ بلکه هرگز از خوف خدا، دلِ انسان سنگدل به طپش نمی افتد. این تهدیدى است سربسته، براى این جمعیت بنى اسرائیل و تمام کسانى که خط آنها را ادامه مى‏دهند.[9]

============================================

[7]. طالقانى، سید محمود؛ پرتوى از قرآن‏، تهران، شرکت سهامى انتشار، 1362ش، چاپ چهارم، ج‏1، ص 202.

[8]. بقره/74.

[9] . پرتوى از قرآن،ج‏1، ص 306.